Η λιπομέτρηση αποτελεί μέτρηση με σπουδαίο ενδιαφέρον η οποία αναλόγως την μέθοδο που χρησιμοποιείται, μας παρέχει δεδομένα όπως το ποσοστό λίπους στο σώμα, τα κιλά μυϊκής μάζας, τα υγρά του σώματος και πολλά άλλα. Είναι απαραίτητη για τον έλεγχο της προόδου, την κατάλληλη στοχοθεσία αλλά και την εκτίμηση της κατάστασης υγείας. Υπάρχουν πολλές διαθέσιμες τεχνικές για την αξιολόγηση της σύστασης του σώματος, οι οποίες κυμαίνονται από απλές έμμεσες μετρήσεις έως πιο εξελιγμένες άμεσες ογκομετρικές μετρήσεις. Σχεδόν πάντα πραγματοποιούνται γρήγορα, εύκολα και ανώδυνα και μας δίνουν μια πλήρη εικόνα για την κατάσταση του σώματός μας.
Περιεχόμενα
Επισκόπηση των Τεχνικών Μέτρησης Λίπους
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι προκειμένου να εκτιμηθεί το ποσοστό λίπους σας, κάποιοι λιγότερο εξειδικευμένοι και κάποιοι περισσότερο. Μέθοδοι όπως μετρήσεις με δερματοπτυχόμετρο, βιοηλεκτρική εμπέδηση, σάρωση DEXA, υδροστατική ζύγιση είναι πιο εξειδικευμένοι και πραγματοποιούνται από ειδικούς προκειμένου να δοθεί μια πλήρη ανάλυση σύστασης σώματος η οποία θα σας αποκαλύψει με ακρίβεια το ποσοστό λίπους, μυϊκής μάζας και υγρών (νερό) του σώματος.
Μετρήσεις Δερματοπτυχών
Η μέτρηση των δερματοπτυχών απαιτεί ένα ειδικό ιατρικού τύπου όργανο, το δερματοπτυχόμετρο (ή αλλιώς ειδικό παχύμετρο). Με το συγκεκριμένο εργαλείο μετριέται το πάχος των δερματικών πτυχών σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος όπως η περιοχή τρικεφάλου, η περιοχή δικεφάλου, η υποωμοπλατιαία (πάνω μέρος της πλάτης), η υπερλαγώνια (πλαϊνό μέρος της κοιλιάς) και η κοιλιακή χώρα. Στη συνέχεια, μέσω μιας ειδικής μαθηματικής εξίσωσης, μπορεί να υπολογιστεί το συνολικό λίπος του σώματος. Οι αλλαγές στο πάχος των πτυχών αυτών μπορούν να δώσουν μια πολύ σαφή και αξιόπιστη εικόνα για της μεταβολές του ποσοστού λίπους. Πρόκειται για μια γρήγορη και ανώδυνη διαδικασία η οποία πραγματοποιείται πολύ εύκολα από κάποιον ειδικό. Θεωρείται αρκετά ακριβής μέθοδος εφόσον όμως εφαρμοσθεί σωστά, καθώς χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία είναι πολύ εύκολο να βγουν λανθασμένα αποτελέσματα. Ωστόσο, η συγκεκριμένη μέθοδος δεν ενδείκνυται για άτομα που πάσχουν από σοβαρή νοσογόνο παχυσαρκία καθώς είναι δύσκολο να μετρηθούν οι πτυχές του δέρματός τους. Γενικότερα, η λιπομέτρηση με δερματοπτυχόμετρο τείνει να εγκαταλειφθεί και να αντικατασταθεί με πιο σύγχρονές μεθόδους χωρίς όμως αυτό να αμφισβητεί την αξιοπιστία της.
Βιοηλεκτρική Εμπέδηση
Η βιοηλεκτρική εμπέδηση είναι η πιο ευρέως διαδεδομένη μέθοδος αξιολόγησης της σύστασης σώματος. Στηρίζεται στην παραδοχή ότι οι ιστοί του σώματος συμπεριφέρονται σαν αγωγοί ηλεκτρικού ρεύματος και ότι η ροή του ρεύματος που θα παροχετευθεί, θα ακολουθήσει στο σώμα την οδό με την μικρότερη αντίσταση. Συγκεκριμένα, το ρεύμα διαπερνά ευκολότερα την άλιπη μάζα σώματος και το νερό, ενώ όταν περνάει μέσα από το σωματικό λίπος αντιμετωπίζει μεγαλύτερη αντίσταση. Ουσιαστικά η μέθοδος μετρά την άλιπη μάζα του σώματος και αφαιρώντας την από το συνολικό βάρος του εξεταζόμενου, υπολογίζεται έμμεσα το λίπος. Με την μέθοδο αυτή είναι δυνατόν να μετρηθούν και άλλα συστατικά στοιχεία του σώματος όπως το ολικό ποσοστό της μυϊκής μάζας, η οστική μάζα, το επίπεδο του βασικού μεταβολισμού ή το συνολικό ποσοστό νερού στους ιστούς. Είναι γρήγορη, ασφαλής, εύχρηστη και ανώδυνη από τον εξεταζόμενο, κάτι που την καθιστά ως την πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδο ανάλυσης σύστασης σώματος στα διαιτολογικά γραφεία. Ωστόσο, για να θεωρηθεί αξιόπιστη είναι απαραίτητο να τηρείται πάντα ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο μερικές ώρες πριν τις μετρήσεις. Τέλος, η μέθοδος της βιοηλεκτρικής εμπέδησης αντενδείκνυται σε ασθενείς με βηματοδότη, γυναίκες σε έμμηνο ρύση και έγκυες καθώς τα αποτελέσματα δεν θα είναι σωστά.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το πρωτόκολλο ο εξεταζόμενος θα πρέπει:
- Να βρίσκεται σε στάδιο νηστείας (αποχή από φαγητό, υγρά και καφεΐνη ) για 4 ώρες πριν τη μέτρηση.
- Να απέχει από έντονη άσκηση τουλάχιστον 24 ώρες πριν τη μέτρηση.
- Να μην έχει καταναλώσει αλκοόλ 24 ώρες πριν από τη μέτρηση.
- Να μην έχει καπνίσει τουλάχιστον 2 ώρες πριν την εξέταση.
- Για τις γυναίκες, καλό είναι να αποφεύγεται η μέτρηση λίγες ημέρες (2-3) πριν, κατά τη διάρκεια, ή μετά την έμμηνο ρήση.
- Η εξέταση θα πρέπει να αποφεύγεται σε περίπτωση ασθένειας ή/και χρήσης φαρμάκων.
- Όλες οι μετρήσεις είναι καλό να γίνονται στην ίδια φάση της ημέρας.
Σάρωση DEXA
Η μέθοδος DEXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry – Διπλής Ενέργειας Φωτονιακή Απορροφησιομέτρηση) αρχικά αναπτύχθηκε για τον προσδιορισμό της οστικής μάζας και τον υπολογισμό της οστικής πυκνότητας, με σκοπό την διάγνωση της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης. Σχετικά πρόσφατα, η μέθοδος DEXA συμπεριέλαβε ακόμα μια τεχνική εξέτασης, την ολοσωματική ανάλυση λιπομέτρηση, η οποία επιτρέπει τη μέτρηση του σωματικού λίπους, του μη λιπώδους ιστού (μύες, νερό, συνδετικός ιστός), του ολικού βάρους των οστών, καθώς και την εκτίμηση, με αντικειμενικό τρόπο, της κατανομής λίπους στο σώμα. Κατ’ αυτή κατευθύνεται στο σώμα μία δέσμη ακτίνων Χ και ανάλογα με το βαθμό απορρόφησης τους από τους ιστούς, εκτιμάται η σύσταση του σώματος. Η εξέταση γίνεται σ’ ένα ολοσωματικό σαρωτή με τον ασθενή σε ύπτια θέση και την ακτινοβολία Χ να πέφτει κάθετα «σαρώνοντας» ολόκληρη την επιφάνεια του σώματος. Φυσικά η ακτινοβολία που προσλαμβάνει το σώμα είναι μηδαμινή και η εξέταση διαρκεί μόλις λίγα λεπτά. H ολοσωματική ανάλυση δια της μεθόδου DEXA θεωρείται ως το χρυσό πρότυπο αναφοράς της ανάλυσης του σώματος. Με βάση αυτή, ο ειδικός διατροφολόγος ή διαιτολόγος ή κλινικός ιατρός, δύναται να υπολογίσει επακριβώς το ιδανικό βάρος, το βασικό μεταβολικό ρυθμό καθώς και την απαιτούμενη ημερήσια πρόσληψη θερμίδων ενώ μέσω επανελέγχων μπορεί να γίνει άμεσα σύγκριση με τα αποτελέσματα όλων των προηγούμενων μετρήσεων, ώστε να είναι εμφανής η όποια διαφοροποίηση. Ένας από τους περιορισμούς της μεθόδου είναι ότι η επιφάνεια σάρωσης είναι σχετικά μικρή και συνεπώς ανεπαρκής για άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία. Επίσης, σ’ ότι αφορά το ενδοκοιλιακό λίπος, η μέθοδος DEXA δεν μπορεί να διαφοροποιήσει το υποδόριο από το ενδοσπλαγχνικό λίπος ούτε να υπολογίσει την συνολική επιφάνειά του.
Σε γενικές γραμμές, η μέθοδος DEXA αποτελεί μια από τις πιο αξιόπιστες μεθόδους ολικής ανάλυσης σώματος που επιτρέπει την μέγιστη δυνατή ακρίβεια στις μετρήσεις, τον σχεδιασμό μιας εξατομικευμένης δίαιτας και την στενή παρακολούθηση της πορείας του σώματος σε οποιαδήποτε κατάσταση.
Υδροστατική Ζύγιση
Η υδροστατική ζύγιση ή πυκνομετρία συγκρίνει το βάρος ενός ατόμου κάτω από το νερό με το βάρος που έχει πάνω στη γη. Με βάση την αρχή του Αρχιμήδη, η προϋπόθεση είναι ότι η άλιπη μάζα είναι πυκνότερη και θα ζυγίζει περισσότερο από το λίπος στο νερό. Η διαδικασία απαιτεί από τον ασκούμενο να φορέσει ένα λεπτό μαγιό και να βυθιστεί σε μια δεξαμενή νερού όπου κάθεται σε μία αιωρούμενη καρέκλα που μετράει το βάρος. Στη συνέχεια ο ασκούμενος θα εκδιώξει όλο τον αέρα από τους πνεύμονές του και θα καταγραφεί ένα βάρος το οποίο υπολογίζεται με βάση τις τιμές της γης. Οι μετρήσεις αυτές χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό της σωματικής πυκνότητας, η οποία με την σειρά της επιτρέπει στον υπολογισμό του ποσοστού σωματικού λίπους και της άλιπης μάζας. Η μέθοδος της υδροπυκνομετρίας θεωρείται συχνά ως η πιο αξιόπιστη μέθοδος εκτίμησης της πυκνότητας σώματος και συχνά η εγκυρότητα νεότερων και πιο σύγχρονων μεθόδων εκτίμησης της λιπώδους μάζας σώματος κρίνονται έναντι αυτής. Ωστόσο η υποβρύχια ζύγιση διεξάγεται μόνο σε εργαστήριο, απαιτεί την συνεργασία του εξεταζόμενου και δεν είναι κατάλληλη για μικρά παιδιά και για ηλικιωμένους.
ΝΕΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ
3D SCAN
Η πλατφόρμα τρισδιάστατης απεικόνισης παρέχει τον προσδιορισμό και την ανάλυση της στάσης του σώματος, του συνολικού βάρους και της σύστασης του σώματος, καθώς και τις αξιολογήσεις ισορροπίας. Παράλληλα αξιολογεί τους πιθανούς κινδύνους εμφάνισης προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με το υπέρβαρο και την παχυσαρκία. Πρόκειται για μια καινούργια μέθοδο ανάλυσης κατά την οποία μέσα σε λίγα μόλις λεπτά δίνεται μια πλήρη εικόνα 360° από την οποία μπορούμε να έχουμε πληθώρα μετρήσεων (αρθρώσεις, περιφέρειες, όγκους, επιφάνειες κ.ά.). Έτσι δίνεται η δυνατότητα στον ειδικό να δημιουργήσει εξατομικευμένα προγράμματα διατροφής και άσκησης καθώς και να δώσει λύσεις αποκατάστασης. Είναι μια πολύ γρήγορη και εύκολη μέθοδος, ωστόσο δεν είναι τόσο διαδεδομένη ακόμα ενώ η οικονομική επιβάρυνση είναι μεγάλη.
Υπέρηχος
Ο διαγνωστικός υπέρηχος χρησιμοποιείται για τη μέτρηση λιπώδους ιστού σε χιλιοστά. Η μέτρηση με υπέρηχο έρχεται να αντικαταστήσει και να εξελίξει την χρήση του δερματοπτυχόμετρου το οποίο μέχρι τώρα αποτελούσε κλασσικό τρόπο μέτρησης λιπώδους ιστού σε χιλιοστά. Αποτελεί την πιο εξελιγμένη μέθοδο μέτρησης του σωματικού λίπους αφού Χρησιμοποιεί ήχους υψηλής συχνότητας για τη δημιουργία εικόνων. Τα ηχητικά κύματα διαπερνούν το σώμα και διαθλούν τους ιστούς, οι οποίοι αντιδρούν διαφορετικά ανάλογα με την πυκνότητα και την υφή τους (λιπώδης ιστός, μυϊκός ιστός, οστά). Η τεχνική της υπερηχογραφίας είναι μια ακριβής μέθοδος που παρέχει αξιοπιστία στην αξιολόγηση της σύστασης του σώματος, του υποδόριου και του σπλαχνικού λίπους. Δίνει την δυνατότητα διατήρησης ιστορικού υπερήχων κάτι που βοηθάει στον έλεγχο και στην αξιολόγηση της διατροφής αλλά και της άσκησης που ακολουθείται. Γενικότερα είναι μία απλή και άνετη τεχνική που δεν απαιτεί ειδική προετοιμασία από τον εξεταζόμενο. Μπορεί να εφαρμοστεί σε παιδιά, έφηβους και ενήλικες, εγκύους, υγιείς και ασθενείς, ανεξάρτητα από το σωματότυπο και το σωματικό τους βάρος.
Ποια Μέθοδος είναι Καλύτερη για Εσάς
Το φάσμα των μεθόδων που είναι τώρα διαθέσιμες για την εκτίμηση της σύστασης του σώματος είναι εκτεταμένο. Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει σχέση μεταξύ κόστους, πολυπλοκότητας και περιεχομένου πληροφοριών. Το σίγουρο είναι ότι μπορούν ακόμα να γίνουν επιλογές ανάλογα με τις δυνατότητες και τις ανάγκες τόσο του επαγγελματία υγείας όσο και του πελάτη.
Στους παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από κάθε ειδικό προκειμένου να ορισθεί ποια μέθοδος θα χρησιμοποιηθεί, εντάσσονται:
- Ο σκοπός της μελέτης και οι πληροφορίες που απαιτούνται.
- Η ελάχιστη αλλαγή της ποσότητας και της σύστασης του συστατικού που μπορεί να ανιχνεύσει η συγκεκριμένη μέθοδος.
- Η απαιτούμενη αξιοπιστία και ακρίβεια.
- Το κόστος των αναλωσίμων και τα έξοδα συντήρησης που απαιτεί η κάθε μέθοδος.
- Η ευκολία χρήσης ή εφαρμογής της μεθόδου.
- Η επιβάρυνση που προκαλείται στον εξεταζόμενο.
- Η απαιτούμενη εκπαίδευση και εμπειρία.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να είστε ενημερωμένοι για το κόστος, τον χρόνο, την ενέργεια και τους περιορισμούς που απαιτεί κάθε μέθοδος έτσι ώστε να αποφασίσετε μαζί με κάποιον ειδικό τι είναι καλύτερο για εσάς με στόχο την επιτυχή πραγματοποίηση της ανάλυσης.
Ο Ρόλος της Λιπομέτρησης στη Συνολική Αξιολόγηση της Υγείας
Η μέτρηση του σωματικού λίπους είναι σημαντική για την ομαλή ορμονική λειτουργία και την πρόληψη προβλημάτων υγείας, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, σακχαρώδης διαβήτης, υπερχοληστερολαιμίες και διάφοροι τύποι καρκίνου. Η ακριβής αξιολόγηση του σωματικού λίπους μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και την παρακολούθηση αυτών των προβλημάτων. Η λιπομέτρηση, δηλαδή βοηθά να διατηρήσετε μια υγιή ισορροπία. Η λιπώδης μάζα, ο μυϊκός ιστός, τα υγρά του σώματος , η οστική μάζα είναι σημαντικά και παίζουν το δικό τους ρόλο το καθένα ξεχωριστά. Γνωρίζοντας την αναλογία του καθενός και καταγράφοντας τις μεταβολές σε τακτά χρονικά διαστήματα ενώ ο ειδικός μπορεί να προσαρμόσει την διατροφή και άσκηση με στόχο την μακροπρόθεσμη υγεία, τον έλεγχο βάρους και την ευεξία. Η ανάλυση σύστασης σώματος, λοιπόν έρχεται να δώσει παραπάνω πληροφορίες, για την πρόοδο της απώλειας ή και αύξησης βάρους καθώς μπορεί να σας δείξει πόσο ποιοτική και αποτελεσματική είναι η προσπάθεια που κάνετε.
Συμπέρασμα
Φυσικά, υπάρχουν πολλές ακόμα λιπομετρήσεις που μπορεί να διεξαχθούν και να είστε σίγουροι πως όλες παρουσιάζουν ενδείξεις και αντενδείξεις. Η ανάλυση σύστασης σώματος έχει μεγάλη βαρύτητα όχι τόσο για την εξακρίβωση της πορείας του αδυνατίσματος όσο για την αξιολόγηση της κατάστασης θρέψης και ευεξίας σας. Μέσω της ανάλυσης της σύστασης του σώματος εντοπίζονται χαρακτηριστικά που μπορούν να βελτιωθούν και έτσι να ευνοηθεί η ποιότητα ζωής σας. Ο στοχευμένος διατροφικός σχεδιασμός από έναν ειδικό και η συστηματική φυσική δραστηριότητα είναι το κλειδί για την επίτευξη μια υγιούς σύστασης σώματος και μιας καλύτερης ποιότητας ζωής.
Συγγραφή: Μαρία Παπαθεοφάνου, Φοιτήτρια του τμήματος Επιστήμης Διατροφής & Διαιτολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Borga M, West J, Bell JD, et al. Advanced Body Composition Assessment: From Body Mass Index to Body Composition Profiling. Journal of Investigative Medicine. 2018;66(5):1-9. doi:10.1136/jim-2018-000722
Kuriyan, Rebecca. Body composition techniques. Indian Journal of Medical Research 148(5):p 648-658, November 2018. | DOI: 10.4103/ijmr.IJMR_1777_18
Duren DL, Sherwood RJ, Czerwinski SA, Lee M, Choh AC, Siervogel RM, Cameron Chumlea W. Body composition methods: comparisons and interpretation. J Diabetes Sci Technol. 2008 Nov;2(6):1139-46. doi: 10.1177/193229680800200623. PMID: 19885303; PMCID: PMC2769821.
Δείτε επίσης
Ανθρωπομετρικές Μετρήσεις
Βελτιώστε την υγεία και την ευεξία σας με τις υπηρεσίες ανθρωπομετρικών μετρήσεων. Χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνικές όπως η έμμεση θερμιδομετρία και ο υπέρηχος, προσφέρουμε ολοκληρωμένες αξιολογήσεις για να προσαρμόσουμε τα προγράμματα διατροφής και φυσικής σας κατάστασης. Ανακαλύψτε τη σύνθεση του σώματός σας και το μεταβολικό ρυθμό και επιτύχετε εξατομικευμένη διατροφική καθοδήγηση για την επίτευξη των στόχων υγείας σας.
Κατανόηση του Δείκτη Μάζας Σώματος: Ένας Ολοκληρωμένος Οδηγός για το πως Σχετίζεται με την Υγεία.
Εξερευνήστε την πολυπλοκότητα του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) στον λεπτομερή οδηγό μας. Μάθετε πώς υπολογίζεται ο ΔΜΣ, η σημασία του, οι περιορισμοί και ο αντίκτυπός του στην υγεία.
