Καλώς ήρθατε στον περιεκτικό μας οδηγό για τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) – ένας βασικός δείκτης που χρησιμοποιείται συχνά για την αξιολόγηση του βάρους σε σχέση με το ύψος. Εάν έχετε αναρωτηθεί ποτέ για τη σημασία του αριθμού του ΔΜΣ σας ή πώς επηρεάζει τη συνολική υγεία σας, βρίσκεστε στο σωστό μέρος. Αυτό το άρθρο έχει σχεδιαστεί για να ξεδιαλύνει την πολυπλοκότητα του ΔΜΣ, ρίχνοντας φως σε όσα πραγματικά μας λέει για το σώμα και την υγεία μας.
Ο ΔΜΣ είναι κάτι περισσότερο από έναν αριθμό – είναι ένα εργαλείο προσυμπτωματικού ελέγχου που μπορεί να προσφέρει πληροφορίες για την κατάσταση της υγείας σας και τους πιθανούς κινδύνους για την υγεία σας. Ωστόσο, όπως κάθε εργαλείο, έχει τα πλεονεκτήματα και τους περιορισμούς του. Σε αυτό το άρθρο, θα μιλήσουμε για τα βασικά του ΔΜΣ, θα εξερευνήσουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του και θα συζητήσουμε πώς ταιριάζει στην ευρύτερη εικόνα της διατήρησης ενός υγιεινού τρόπου ζωής.
Περιεχόμενα
Τα Bασικά του ΔΜΣ
Ο δείκτης μάζας σώματος, γνωστός και ως BMI (body mass index), είναι μία παγκόσμια κοινά αποδεκτή ιατρική ένδειξη για τον καθορισμό και την ποσοτικοποίηση της παχυσαρκίας. Ο συγκεκριμένος στατιστικός δείκτης προτάθηκε από τον Βέλγο αστρονόμο, μαθηματικό και κοινωνιολόγο Αντολφ Κετελέτ και λόγω του εύκολου υπολογισμού του είναι ένα ευρέως διαδεδομένο διαγνωστικό εργαλείο των πιθανών προβλημάτων υγείας ενός ατόμου σε σχέση με το βάρος του. Στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο από μια ταξινόμηση του ανθρώπινου βάρους σε σχέση με το ιδεατό βάρος για το κάθε ύψος. Ο υπολογισμός του διαιρεί το βάρος ενός ενήλικα σε κιλά με το ύψος του σε μέτρα στο τετράγωνο.
Για παράδειγμα, ένα άτομο βάρους 70kg με ύψος 1,70m έχει ΔΜΣ=Βάρος/Ύψος2 → ΔΜΣ= 70/(1,70)2=24,22kg/m2.
O παγκόσμιος οργανισμός υγείας χρησιμοποιεί το ΔΜΣ για να ορίσει ένα άτομο ως λιποβαρές, κανονικό βάρος, υπέρβαρο ή παχύσαρκο αντί των παραδοσιακών διαγραμμάτων ύψους έναντι βάρους.
Οι παραπάνω κατηγορίες προέκυψαν έπειτα από πολυετείς μελέτες οι οποίες συσχέτιζαν τον δείκτη μάζας σώματος με τα ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας των ατόμων. Φυσικά, η εικόνα που δίνει ο δείκτης αυτός είναι πολύ γενική. Αν θέλετε μια πλήρη εικόνα για τη σύσταση του σώματος σας πρέπει να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό προκειμένου να κάνετε πλήρη ανάλυση σύστασης σώματος η οποία θα δείξει με ακρίβεια το ποσοστό λίπους, μυϊκής μάζας και υγρών (νερό) του σώματός σας.
Τα Οφέλη και οι Περιορισμοί της Χρήσης του ΔΜΣ
Ο ΔΜΣ έχει αποδειχτεί διαχρονικός και χρήσιμος δείκτης με αρκετά πλεονεκτήματα καθώς οι μετρήσεις βάρους και ύψους είναι πολύ εύκολες και γρήγορες ενώ ο εξοπλισμός που απαιτείται δεν είναι σύνθετος και ακριβός. Ωστόσο, ένα προφανές μειονέκτημά του είναι ότι αποτελεί δείκτη αξιολόγησης του αυξημένου ή μειωμένου σωματικού βάρους σε σχέση με το ύψος και όχι ένα δείκτη προσδιορισμού της λιπώδους μάζας σώματος. Δεν είναι ,δηλαδή, ενδεικτικός της επιμέρους σωματικής σύστασης και κατανομής των συστατικών του σώματος. Για παράδειγμα, με την χρήση του ΔΜΣ δε μπορεί να διακριθεί εάν κάποιος έχει αυξημένο σωματικό βάρος εξαιτίας της αυξημένης λιπώδους μάζας ή της αυξημένης μυϊκής μάζας. Άτομα που αθλούνται ή έχουν γενικά αυξημένη μυϊκή μάζα έχουν μεγαλύτερο ΔΜΣ χωρίς να έχουν περισσότερο λίπος και άτομα που λόγω ηλικίας ή παθήσεων έχουν χάσει μυϊκή μάζα θα έχουν μικρότερο ΔΜΣ χωρίς αυτό να σημαίνει πως έχουν λιγότερο λίπος. Με αυτό το τρόπο θα μπορούσε εύκολα κάποιος που γυμνάζεται και είναι μυώδης, όπως ένας αθλητής body building να χαρακτηριστεί ως υπέρβαρος ή ακόμα και με παχυσαρκία εξαιτίας του αυξημένου ΔΜΣ του. Εν ολίγοις, τόσο η ευαισθησία όσο και η ειδικότητα του ΔΜΣ έχουν αποδειχθεί φτωχές. Η χρήση του ως μετρητής της παχυσαρκίας μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα εσφαλμένης ταξινόμησης που μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντική μεροληψία στην εκτίμηση των επιπτώσεων που σχετίζονται με την παχυσαρκία.
ΔΜΣ και Κίνδυνοι για την Υγεία
Τα άτομα που ανήκουν στην κατηγορία υπέρβαρο και πάνω (με ΔΜΣ >25kg/m2 ) και είναι σωματικά ανενεργοί, εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο νοσηρότητας δηλαδή υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να αναπτύξουν:
- καρδιαγγειακή νόσο (καρδιά και κυκλοφορία του αίματος).
- νόσος της χοληδόχου κύστης
- υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση)
- διαβήτης τύπου 2
- οστεοαρθρίτιδα
- ορισμένοι τύποι καρκίνου , όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του μαστού
- κατάθλιψη και άλλες διαταραχές ψυχικής υγείας.
Αντίστοιχα για τα άτομα με πολύ χαμηλό ΔΜΣ υπάρχει ένδειξη αυξημένου κινδύνου εμφάνισης κλινικών συμπτωμάτων που οφείλονται σε ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό λίπους σώματος. Υπάρχει κίνδυνος δηλαδή για:
- μειωμένη ανοσοποιητική λειτουργία
- ασθένεια του αναπνευστικού
- πεπτικές παθήσεις
- Καρκίνος
- Οστεοπόρωση
Γενικότερα είναι σημαντικό να γνωρίζεις πως όσο πιο κοντά είσαι σε έναν φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος τόσο λιγότερο χρειάζεται να ανησυχείς. Αυτό βέβαια δε σημαίνει πως πρέπει να επαναπαύεσαι, καθώς ο δείκτης μάζας σώματος σε βάζει απλά σε μία κατηγορία χωρίς να σου εξασφαλίζει την υγεία ακόμη κι εάν είσαι στην πιο επιθυμητή. Η ισορροπημένη διατροφή και η τακτική φυσική δραστηριότητα, μπορούν να βοηθήσουν στην τροποποίηση τόσο του ΔΜΣ όσο και ολόκληρης της σύστασης σώματός σας έτσι ώστε να αποκτήσετε μια καλύτερη ποιότητα ζωής και μια συνολική υγεία.
Πέρα από τον ΔΜΣ - Άλλοι Παράγοντες που πρέπει να Εξεταστούν
Οι μετρήσεις των περιφερειών του ανθρώπινου σώματος, όπως η περιφέρεια μέσης και η περιφέρεια ισχίου μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εκτιμηθεί η κατανομή λίπους στο σώμα αλλά και ο κίνδυνος εμφάνισης παθήσεων που σχετίζονται με κεντρικού τύπου παχυσαρκία. Πιο συγκεκριμένα, η μέτρηση της περιφέρειας μέσης σχετίζεται με τις αποθήκες ενδο-κοιλιακού λίπους στο σώμα. Δεδομένα δείχνουν ότι η αυξημένη περιφέρειας μέσης σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και διαβήτη τύπου 2. Το πηλίκο περιφέρειας μέση προς περιφέρεια ισχίου είναι ένας ακόμα δείκτης που προσδιορίζει τον κίνδυνο που διατρέχει ένα άτομο για εμφάνιση παθήσεων που σχίζονται με παχυσαρκία, εξαιτίας της κεντρικής κατανομής σωματικού λίπους. Παράλληλα, με βάση τις μετρήσεις της περιφέρειας μέσου βραχίονα μπορεί να εκτιμηθεί η μυϊκή μάζα του ατόμου, αφού αντικατοπτρίζει το πάχος του σκελετικού μυός, του υποδόριου λίπους καθώς και το πάχος του οστού στην περιοχή του βραχίονα.
Γενικότερα, υπάρχουν διάφοροι τρόποι προκειμένου να εκτιμηθεί το ποσοστό λίπους σας, κάποιοι λιγότερο εξειδικευμένοι και κάποιοι περισσότερο. Μέθοδοι όπως μετρήσεις με δερματοπτυχόμετρο, βιοηλεκτρική εμπέδηση, σάρωση DEXA, υδροστατική ζύγιση είναι πιο εξειδικευμένοι και πραγματοποιούνται από ειδικούς προκειμένου να δοθεί μια πλήρη ανάλυση σύστασης σώματος η οποία θα δείξει με ακρίβεια το ποσοστό λίπους, μυϊκής μάζας και υγρών (νερό) του σώματος.
Η ανάλυση σύστασης σώματος και όχι μόνο η αξιολόγηση του ΔΜΣ, έχει μεγάλη βαρύτητα για την αξιολόγηση της κατάστασης θρέψης σας, καθώς μπορούν να εντοπιστούν χαρακτηριστικά που μπορούν να βελτιωθούν και έτσι να ευνοηθεί η ποιότητα ζωής σας. Ο στοχευμένος διατροφικός σχεδιασμός από έναν ειδικό και η συστηματική φυσική δραστηριότητα είναι το κλειδί.
Πώς να Προσεγγίσετε τον ΔΜΣ με Υγιεινό Τρόπο
Η σημασία λοιπόν, της αξιολόγησης του ΔΜΣ και της σύστασης σώματος ξεπερνά την αισθητική. Συγκεκριμένα, παίζει σημαντικό ρόλο ως καθοριστικός παράγοντας της υγείας και, μάλιστα, μπορεί να προβλέψει τον κίνδυνο ορισμένων ασθενειών. Για αυτό το λόγο, είναι σημαντικό να γνωρίζετε πως μπορείτε να προσεγγίσετε τον ΔΜΣ με υγιεινό τρόπο προκειμένου να πετύχετε τα επιθυμητά αποτελέσματα και να αποκτήσετε μια υγιή συνολική εικόνα.
Διατηρήστε μια διατροφή καλής ποιότητας
Για να βελτιώσετε τη σύσταση του σώματος και τη συνολική υγεία, είναι επιτακτική ανάγκη να αποφεύγετε όσο το δυνατόν περισσότερο το γρήγορο φαγητό και τα περισσότερα επεξεργασμένα τρόφιμα. Μια ισορροπημένη διατροφή βασισμένη σε ποικιλία τροφίμων με σωστές ποσότητες και συχνότητα είναι το κλειδί για την διαχείριση του βάρους σας.
Να είστε σωματικά δραστήριοι
Το να παραμείνετε δραστήριοι είναι ένας κρίσιμος τρόπος για να αυξήσετε τη δαπάνη θερμίδων και να αποτρέψετε τη συσσώρευση λίπους. Ένας απλός και ευχάριστος τρόπος είναι να πραγματοποιείτε ένα περίπατο 30 λεπτών την ημέρα και γενικότερα να προσθέτετε κίνηση στην καθημερινότητά σας όποτε σας δίνεται η ευκαιρία.
Πίνετε αρκετό νερό κατά τη διάρκεια της ημέρας
Η πρόσληψη υγρών κατά τη διάρκεια της ημέρας συσχετίζεται με το ποσοστό νερού στο σώμα. Φαίνεται ότι όσο μεγαλύτερη είναι η πρόσληψη, τόσο καλύτερη είναι η σύσταση του σώματος και τόσο πιο εύκολη η διαχείριση βάρους.
Εξασφαλίστε την πρόσληψη πρωτεΐνης
Η πρωτεΐνη είναι ένα από τα βασικά θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη της μυϊκής μάζας. Είναι κατάλληλη ακόμα και αν ακολουθείται δίαιτα απώλειας βάρους καθώς εκτός από την ενίσχυση των μυών βοηθά και στην αύξηση του αισθήματος κορεσμού.
Βελτιώστε την ποιότητα του ύπνου
Μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που έχουν χαμηλότερη ποιότητα ύπνου έχουν επίσης φτωχότερη σύσταση σώματος. Η καλή ποιότητα ύπνου σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα λίπους, καλύτερη διαχείριση βάρους και περισσότερη ενέργεια για το υπόλοιπο της ημέρας.
Θέστε μακροπρόθεσμους στόχους
Η επίτευξη ενός επιθυμητού ΔΜΣ και της κατάλληλης σύνθεσης σώματος δεν είναι αδύνατη, αλλά ούτε και άμεση. Χρειάζεται υπομονή και επιμονή προκειμένου να πετύχετε τον στόχο σας μέσω πάντα μιας υγιούς προσέγγισης.
Αυτές ήταν κάποιες συνήθειες που επιτρέπουν να διατηρήσετε μια υγιή σύσταση σώματος. Ακόμα κι έτσι, είναι απαραίτητο να ληφθεί υπόψη ότι η αφετηρία και οι στόχοι κάθε ατόμου μπορεί να είναι διαφορετικοί. Για το λόγο αυτό, καλό είναι να συμβουλευτείτε έναν ειδικό για να καταρτίσετε ένα ατομικό πλάνο, είτε ο ΔΜΣ ή το ποσοστό λίπους σας είναι πάνω ή κάτω από τα ενδεδειγμένα επίπεδα.
Συμπέρασμα
Καθώς εξερευνήσαμε την περιπλοκότητα του ΔΜΣ, είναι σαφές ότι ενώ ο ΔΜΣ μπορεί να χρησιμεύσει ως πολύτιμο εργαλείο ελέγχου, είναι μόνο ένα κομμάτι του παζλ για την αξιολόγηση της υγείας και της ευεξίας μας. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τα οφέλη από τη χρήση του ΔΜΣ ως οδηγό, αλλά εξίσου σημαντικό να αναγνωρίσουμε τους περιορισμούς του. Να θυμάστε, ένας αριθμός δεν μας καθορίζει ούτε δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα της υγείας μας.
Η υγεία είναι πολυδιάστατη και περιλαμβάνει όχι μόνο τη σωματική, αλλά και την ψυχική και συναισθηματική ευεξία. Πέρα από τον ΔΜΣ, παράγοντες όπως η διατροφή, η σωματική δραστηριότητα και άλλοι δείκτες προσωπικής υγείας παίζουν σημαντικό ρόλο στη συνολική υγεία μας. Σας ενθαρρύνουμε να προσεγγίσετε τον ΔΜΣ με μια ισορροπημένη προοπτική, εστιάζοντας σε επιλογές υγιεινού τρόπου ζωής που προάγουν την ευεξία αντί να επικεντρώνεστε συγκεκριμένους αριθμούς.
Εάν έχετε ανησυχίες ή ερωτήσεις σχετικά με το ΔΜΣ ή τη γενική υγεία σας, συνιστούμε ανεπιφύλακτα να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία υγείας ή διαιτολόγο. Μπορούν να παρέχουν εξατομικευμένες συμβουλές προσαρμοσμένες στις μοναδικές σας ανάγκες υγείας και να σας καθοδηγήσουν στο ταξίδι σας προς τη βέλτιστη υγεία.
Συγγραφή: Μαρία Παπαθεοφάνους, Φοιτήτρια του τμήματος Επιστήμης Διατροφής & Διαιτολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Επιμέλεια: Πηνελόπη Δουβόγιαννη, Κλινική Διαιτολόγος Διατροφολόγος
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Borga M, West J, Bell JD, Harvey NC, Romu T, Heymsfield SB, Dahlqvist Leinhard O. Advanced body composition assessment: from body mass index to body composition profiling. Ανακτήθηκε απο: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29581385/
Caballero B. Humans against Obesity: Who Will Win? Adv Nutr. 2019 Jan. Ανακτήθηκε απο: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30721956/
World Health Organization (WHO) . Ανακτήθηκε απο: https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle—who-recommendations
Δείτε επίσης
Ανθρωπομετρικές Μετρήσεις
Βελτιώστε την υγεία και την ευεξία σας με τις υπηρεσίες ανθρωπομετρικών μετρήσεων. Χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνικές όπως η έμμεση θερμιδομετρία και ο υπέρηχος, προσφέρουμε ολοκληρωμένες αξιολογήσεις για να προσαρμόσουμε τα προγράμματα διατροφής και φυσικής σας κατάστασης. Ανακαλύψτε τη σύνθεση του σώματός σας και το μεταβολικό ρυθμό και επιτύχετε εξατομικευμένη διατροφική καθοδήγηση για την επίτευξη των στόχων υγείας σας.
